Als coach krijg ik vaak te horen hoe waardevol en zinvol systemische opstellingen kunnen zijn voor de deelnemers. Onlangs ontving ik een mooi en openhartig verslag van iemand die deelnam aan een van onze systemische opstellingsavonden. Dit verhaal illustreert de kracht van deze methode en hoe het kan bijdragen aan persoonlijke groei en inzicht. Met toestemming deel ik dit ervaringsverhaal graag.
Loop je vast in steeds dezelfde patronen en overtuigingen? Denk je soms: ‘nu overkomt me dit alweer en dat wil ik niet?’ Accepteer jij je situatie niet? Ga dan eens naar een familieopstelling. Uit eigen ervaring kan ik je vertellen dat dit sowieso een heel bijzondere avond wordt, of je nu de vraagsteller bent of de representant.
Uitleg en landing
De eerste keer dat ik aanwezig was bij een familieopstelling waren er twee vraagstellers, waarvan ik er één was. Ik vond het toch erg spannend en een beetje gek en wist totaal niet of ik wel de juiste vraag had voor een familieopstelling. Dus ik liet graag de eerste beurt aan mij voorbijgaan en was eerst een van de representanten. Dit vond ik ook al erg spannend, want wat moest ik nu eigenlijk doen en wat werd er van me verwacht? Straks zeg ik iets heel stoms.
Nadat iedereen zich had voorgesteld en we uitleg over de avond hadden gekregen, deden we samen een oefening om te landen. Je komt tot rust bij het luisteren naar een mooi verhaal, waardoor de vele mitsen en maren al flink naar de achtergrond verdwijnen. Het lukte me om in het hier en nu te zijn en gewoon over me heen te laten komen wat er gebeurt. Dat blijkt achteraf ook het beste: niet proberen te onthouden wat er gebeurt, niet observeren wie wat doet of zegt. Ook niet over jezelf. Laat het los en laat het echt over je heen komen.
Herkenning
De vraagsteller vraagt een aantal mensen uit de groep om representant te zijn. In dit geval ging het over het eigen gezin: de een was de vader, de ander de moeder, enzovoorts. Iedereen begint staand in een kring en niemand kent de achtergrond van de vraagsteller. Aan het eind blijkt dat zowel ik als de andere representanten de kern hebben gezegd. Ook voor mezelf kreeg ik veel herkenningsmomenten door wat er gebeurt en gezegd wordt bij deze vraagsteller, evenals door de andere representanten.
Na een korte pauze was ik aan de beurt met mijn vraag.
Als vraagsteller
Het gaat eigenlijk zo dat je vooraf kort de vraag aangeeft aan de groep. Dan bedenk je welke personen daarbij belangrijk zijn, waarbij de begeleiders meedenken. Je kiest een representant en vraagt of deze persoon bereid is om representant te zijn voor degene die je hiervoor in gedachte hebt. Dit mag geweigerd worden als het niet goed voelt. Dan vraag je een ander. Vervolgens gaan de representanten en eventueel jijzelf staan. De begeleider stelt vragen en dan begint het: een representant voelt zelf aan wanneer die gaat spreken. Wat eruit komt, dat komt eruit. Ook als er niets komt, dan is dat zo en dat blijkt dan vaak later wel. Ga ook niets verzinnen omdat je denkt iets te moeten zeggen; laat het komen zoals het komt.
Nou, daar ging ik dan en dacht: ‘oeps, waarom deed ik dit ook alweer?’ Maar goed, nu ik hier toch zit, dan ook maar even doorbijten. Zo voelt het even op dat moment: ogen dicht en springen, en vervolgens begin ik al te ratelen. Gelukkig heb ik vooraf mijn vraag al doorgesproken met de begeleider. De kans was groot dat dit zou gaan gebeuren, maar ik wilde ook vooraf toetsen of mijn vraag behandeld zou kunnen worden. Het gaat namelijk niet over werk, collega's, familie of vrienden.
Op weg geholpen
Ik werd door de begeleider op weg geholpen om mijn vraag concreet te maken: Hoe kan het dat ik mijn lichamelijke klachten niet accepteer? Moet ik ze eigenlijk wel accepteren? Maar dan kan ik er niet omheen of moet ik toch nog even doorvechten, verder zoeken, niet opgeven?
Ik werd geholpen om een setting te maken: de ene representant was mijn klacht, een andere representant was ikzelf, nog een mijn vader en de laatste mijn moeder. Wat volgde was ongelooflijk; ik zat te kijken naar alles van mijzelf. Hoe dan? Hoe kan iemand mijn klachten zo neerzetten? Ik had er nauwelijks iets over verteld en mijn reactie werd ook uitgebeeld. Ik werd er melig van; het was zo spot on! Ik vond het ook wel heel gek dat ik erom moest lachen, maar dat was geen probleem. Het kwam ook voort uit een overweldigende verbazing over wat ik voor mij zag gebeuren.
Niet veel later werd ik zelf ingezet als mezelf en mocht mijn representant toekijken. Er werd gekeken hoe ik anders kan omgaan met de klachten nu ik er zelf in stond en dat ik niet zomaar even de klachten opzij kan schuiven en negeren. Dat was nu ook wel heel duidelijk voor me. Het was echt heel bijzonder om mee te maken. Ik werd er helemaal hieper de piep van en toen we voor mijn gevoel klaar waren, werd er aan me gevraagd wat ik het liefste wilde doen. ‘Dansen’, was het eerste wat in mij opkwam. Het was voor mijn gevoel lang genoeg serieus geweest en de muziek ging aan, en daar gingen we even los op "I Will Survive". Heerlijk, enorm gelachen en de een na de ander was in de loop der jaren vergeten hoe het was om gewoon even lekker los te gaan. Dit voelde voor dit moment heel goed, voor mezelf maar ook voor de rest van de groep.
Terugkijkend was het een hele positieve ervaring die ik iedereen zou gunnen. Geen vraag is te gek, je bent niets verplicht, als je niets wilt zeggen dan is dat prima, wil je wel even wat kwijt is dat ook goed. Word je aangewezen als representant en wil je dat niet, dan is nee ook een prima antwoord.
Wat heeft deze avond mij opgeleverd?
Eerst dacht ik niks, behalve een enorm verbazende avond waar ik maar aan bleef denken over de manier waarop het was gegaan. Ongelooflijk hoe ik werd neergezet als mezelf en hoe duidelijk mijn situatie voor me werd. Een paar weken later voelde het toch echt wel als een flinke last die van me af is gevallen. Nu neem ik mijn klachten wel serieus. Het lukt me veel beter om met de situatie om te gaan; ik kan mijn grenzen veel beter en duidelijker aangeven, aan anderen, maar vooral aan mezelf. Hierdoor voel ik mij rustiger en niet meer zo opgejaagd. Wat voor mij een hele grote winst is.
